Krótki przegląd najważniejszych informacji

W październiku 2020 r. Fundacja Pamięć, Edukacja, Kultura złożyła do Wojewódzkiego Dolnośląskiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu, na ręce p. Barbary Obelindy, wniosek o wpisanie części byłego stalagu do rejestru zabytków. Działanie to wynikało m.in. z zapisu i zaleceń zespołu archeologów, którzy na terenie po byłym obozie, należącym do Gminy Zgorzelec, prowadzili nieinwazyjne badania archeologiczne. Ich wyniki w postaci animacji skanów naziemnych w technice LIDAR oraz sprawozdania liczącego kilkadziesiąt stron zostały przedstawione wszystkim zainteresowanym stronom na spotkaniu w dniu 18 czerwca 2020 r. Kolejnym bodźcem do złożenia ww. wniosku była informacja o sprzedaży ok. 5 hektarów części południowej terenu byłego obozu prywatnemu inwestorowi w celu zbudowania tam osiedla mieszkaniowego.

W odpowiedzi na wniosek Fundacji Wojewódzki Konserwator rozpoczął postępowanie administracyjne (pismo z dnia 10 marca 2021 r.: 2021_03 Postanowienie 164-2021; 2021_03 Zawiadomienie), które obejmuje całość terenu byłego obozu, w tym więc i teren sprzedany inwestorowi. Skutkowało to, zgodnie z obowiązującymi przepisami, wstrzymaniem wszelkich działań na tym terenie. Również budowlanych.

Informacja o sprzedaży wzbudziła zainteresowanie, a także protest, wielu instytucji i mediów. Nie tylko w Polsce. Pisały o niej oprócz polskich media francuskie, angielskie, włoskie oraz niemieckie.

Z Fundacją nawiązali kontakt przedstawiciele różnych środowisk, w tym dyplomatycznych. Jednym z czołowych problemów dyskutowanych podczas spotkań Rady Fundacji, które odbywały się w marcu i kwietniu bieżącego roku okazał się fakt braku badań archeologicznych sprzedanego terenu, a także części stalagu znajdującej się pod administracją Urzędu Miasta. Urząd Miasta deklarował, że nie dysponuje funduszami koniecznymi do realizacji tego działania.

Fundacja postanowiła wyjść naprzeciw trudnej sytuacji, w jakiej znalazł się Urząd Miasta w Zgorzelcu. W wyniku nawiązanego już kontaktu z Ambasadą Francji i Ambasadą Niemiec w Polsce zadeklarowała możliwość współpracy w zakresie rozwiązania problemu badań. W tym celu, po uzyskaniu przychylności obydwu ambasadorów, opracowała i złożyła odpowiednie wnioski.

Po złożeniu wniosków bezpośrednio do Ambasad Francji i Niemiec, a skierowanych do niemieckiego MSZ i odpowiednich instytucji francuskich, Fundacja uzyskała gwarancję sfinansowania tych badań przez wymienione instytucje.
Warunkiem sfinansowania tychże badań jest zastrzeżenie, że będą one koordynowane przez Fundację Pamięć, Edukacja, Kultura (p. list Ambasadora Francji, z dnia 13 kwietnia 2021 r.: Lettre soutien Fondation Stalag FR PL)

Sprawa została przedstawiona na kolejnym zebraniu Rady i Zarządu Fundacji 20 kwietnia br. Zgodnie z życzeniem burmistrza Zgorzelca, p. Rafała Gronicza, Fundacja złożyła wniosek do Urzędu Miasta w dniu 22.04.2021 (p. załącznik: 2021_04_22 Urząd Miasta_Badania Archeologiczne; Załącznik – mapa) o wyrażenie zgody na badania w terenie, którym zarządza Miasto oraz o wsparcie Fundacji w otrzymaniu zgody na badania od inwestora i prywatnych właścicieli.

Fundacja ma nadzieję, że wniosek zostanie w najbliższych dniach rozpatrzony i będzie można przystąpić do badań, które pokażą, jakie pozostałości obozowe znajdują się na terenie części południowej byłego stalagu, na którym stały baraki zamieszkiwane przez żołnierzy armii alianckich walczących z III Rzeszą. Największą grupę stanowili Francuzi (od 15 do 22,5 tys. jeńców w różnych okresach), wśród nich znajdował się słynny francuski kompozytor, Olivier Messiaen.

W tym miejscu, w imieniu Fundacji, składam na ręce Ambasadora Francji, pana Frederica Billet i pani Anny Cherner-Drieux oraz Ambasadora Niemiec, pana dr. Arndta Freitag von Loringhoven podziękowania za wsparcie Fundacji i okazane zaufanie dla jej działań na rzecz pamięci o Stalagu VIIIA oraz umożliwienie przeprowadzenia badań archeologicznych w Zgorzelcu.