Olivier Messiaen, francuski kompozytor, był jednym z tysięcy jeńców wojennych, którzy znaleźli się w niewoli w Stalagu VIIIA. Jego nazwisko nierozerwalnie związane jest z historią tego stalagu, tu bowiem powstało jego wielkie dzieło Kwartet na koniec czasu.
Messiaen urodził się w 1908 roku w Awinionie. Jego ojciec, Pierre Messiaen, był profesorem języka angielskiego; po I wojnie światowej przez trzydzieści lat zajmował się tłumaczeniem dzieł Szekspira na francuski. Matka, Cécile Sauvage, była poetką. Messiaen miał młodszego brata Alaina. Literacka atmosfera domu, klimat poezji i magiczny świat baśniowych istot, wiedźm i duchów, który odkrył w baśniach i niektórych dziełach Szekspira, kształtowały zainteresowania i zdolności chłopca. To nie przypadek, że Messiaen jest autorem tekstów do prawie wszystkich swoich utworów wokalnych, a wiele jego dzieł poprzedzonych jest komentarzem w formie poematów prozą.
W 1919 roku ojciec Messiaena dostał posadę jako nauczyciel w znanej paryskiej szkole Lycée Charlemagne i rodzina po raz kolejny zmieniła miejsce zamieszkania. Tu 11-letni Olivier Messien rozpoczął edukację w Konserwatorium Paryskim, jednej z najznakomitszych szkół muzycznych tamtych czasów. Do roku 1930 studiował w Konserwatorium, kształcąc się w różnych kierunkach – pianistyce, nauce harmonii, nauce gry na organach u słynnego organisty, kompozytora i pedagoga Marcela Dupré, nauce o fudze, instrumentacji, a także historii muzyki, co zaowocowało zainteresowaniem melodiami gregoriańskimi i późniejszym ich stosowaniem w kompozycjach. W tych latach otrzymywał liczne nagrody za osiągnięcia w wielu dziedzinach muzyki; ostatnią z nich było pierwsze miejsce w klasie kompozycji w roku 1930. W tymże roku Messiaen opuścił Konserwatorium Paryskie, uzyskując dyplom wyższych studiów muzycznych. W latach studenckich Messiaen skomponował kilkanaście utworów, w tym pierwsze opublikowane dzieło Osiem preludiów na fortepian.
W 1931 roku Messiaen został organistą w kościele de la Sainte-Trinité (Świętej Trójcy) w Paryżu i funkcję tę pełnił przez 61 lat, nawet wtedy, gdy cieszył się światową sławą. Lata trzydzieste to okres intensywnych kontaktów z innymi młodymi kompozytorami, m.in. w grupie Jeune France, której był współzałożycielem, kolejne kompozycje, a także działalność pedagogiczna jako nauczyciel gry a vista na fortepianie w École Normale de Musique de Paris, która gromadziła wielu znakomitych kompozytorów i muzyków jako nauczycieli i mogła się pochwalić równie wieloma wybitnymi uczniami.
W 1932 roku Messiaen poślubił skrzypaczkę i kompozytorkę Claire Delbos (nazywaną Mi), która kilka lat po urodzeniu syna Pascala w 1937 roku zapadła na poważną chorobę nerwową (zmarła w 1959 roku). Mesiaen napisał dla niej cykl utworów wokalnych Poèmes pour Mi i kilka utworów na skrzypce.
Na początku II wojny światowej Messiaen został powołany do służby wojskowej. Po ataku III Rzeszy na Francję w maju 1940 roku, i kapitulacji Francji, Messiaen dostał się do niewoli i wraz z tysiącami francuskich jeńców wojennych został przewieziony do Stalagu VIIIA w Görlitz Moys. Dzięki szczęśliwemu przypadkowi udało mu się w trudnych obozowych warunkach – zimna, głodu i braku wolności – stworzyć utwór, który później zaliczony został do największych dzieł kameralistyki. Jest to Quatuor pour la fin du Temps (Kwartet na koniec czasu) na fortepian, skrzypce, klarnet i wiolonczelę. Utwór ten został wykonany po raz pierwszy w stalagu 15 stycznia 1941 roku przez kompozytora i trzech muzyków-współwięźniów: Étienne Pasquiera, Henri Akokę i Jeana Le Boulaire’a.
Messiaen został zwolniony z obozu w lutym 1941 roku, po krótkim czasie nawiązał kontakty z grupą Jeune France i w końcu marca 1941 roku został profesorem nauki o harmonii w Konserwatorium Paryskim. Od 1947 roku wykładał też w klasie analizy muzycznej, estetyki i rytmiki. Dopiero w 1966 roku dostał stanowisko profesora w klasie kompozycji – jego wcześniejsza działalność w tej dziedzinie została przez władze uczelni wstrzymana ze względu na „graniczący ze skandalem modernizm”. Do roku 1978, kiedy przestał pracować w Konserwatorium, wykształcił kilka pokoleń znaczących kompozytorów XX wieku.
W 1961 roku Messiaen poślubił pianistkę Yvonne Loriod, swoją byłą studentkę, uważaną za jedną z głównych interpretatorek jego utworów fortepianowych.
Od końca lat pięćdziesiątych Messiaen był wybierany w poczet członków wielu znaczących europejskich i amerykańskich stowarzyszeń naukowych i kulturalnych, m.in. Académie des Beaux-Arts, American Academy of Arts and Letters, Bayerische Akademie der Schönen Künste. Był też laureatem kilku prestiżowych nagród, w tym Królewskiego Towarzystwa Filharmonicznego w Londynie.
Lista dzieł muzycznych Messiaena jest imponująca; jest twórcą setek kompozycji – utworów wokalno-instrumenalnych, orkiestrowych, kameralnych, fortepianowych, organowych oraz jedynej opery do własnego libretta Święty Franciszek z Asyżu.
Inspiracje do swojej twórczości czerpał z wielu źródeł: rytmów muzyki hinduskiej, muzyki gregoriańskiej, mistyki liczb, śpiewu ptaków, świata dźwięków jawajskich gamelanów, ale też muzyki Debussego, Ravela, Strawińskiego czy Mussorgskiego. Według własnych słów był synestetykiem, kojarzącym dźwięki z kolorami.
Szczególne miejsce w jego twórczości zajmuje śpiew ptaków, który go fascynował i inspirował. Podczas licznych podróży po świecie Messiaen nagrywał głosy ptaków (był w stanie rozróżnić około 700 ptasich głosów); ich śpiew pojawia się w wielu utworach, m.in. w Cataloque d’oiseaux (Katalog ptaków), zawierającym trzynaście utworów na fortepian.
Olivier Messiaen zmarł 27 kwietnia 1992 roku w Clichy, pochowany został na cmentarzu w Saint-Théoffrey, niewielkiej miejscowości niedaleko Grenoble, w której posiadał dom.