1 września to dla Polaków ważna data. Data, która w świadomości milionów ludzi wiąże się nieodwracalnie z traumą II wojny światowej i jej skutków. Mógłby ktoś powiedzieć: „minęło tyle lat”. Tak, to prawda. Ale z pokolenia na pokolenie tragedia wojny jest w polskich rodzinach przekazywana, opowiadana i w tym właśnie dniu często ponownie otwierają się niezabliźnione rany.

Dlaczego w polskiej świadomości społecznej wojna i jej skutki są ciągłym, nieustającym, choć w różnym stopniu pod względem emocjonalnym omawianym problemem. Dlaczego Polacy jako społeczeństwo nadal czują się ofiarami tej straszliwej wojennej zawieruchy. Przypomnijmy kilka faktów: w czasie działań wojennych życie utraciło ok. 1,5 mln Polaków, setki tysięcy wywieziono do obozów niemieckich lub sowieckich, setki tysięcy zmuszono jako robotników przymusowych do niewolniczej pracy na rzecz III Rzeszy. W niemieckich obozach zagłady zorganizowanych na terenie Polski miała miejsce masowa eksterminacja polskich i europejskich Żydów.

Ci Polacy, którym dane było przeżyć wojenny koszmar byli niejednokrotnie po 1945 r. prześladowani przez nowe komunistyczne władze, uzależnione od polityki Moskwy.

W wyniku międzynarodowych ustaleń zmieniły się granice państwa polskiego. Rzeczpospolita utraciła swoje tereny wschodnie, nastąpiły wysiedlenia i przesiedlenia. Ten lapidarny opis pokazuje, ze polska narodowa trauma wojenna ma swoje głębokie przyczyny.

Praca nad upamiętnieniem tego dnia ma w takim mieście jak Zgorzelec szczególny charakter. Pamiętajmy, że to właśnie tutaj Niemcy zorganizowali jeden z pierwszych obozów jenieckich, Stalag VIII A, do którego trafili już we wrześniu pierwsi jeńcy wojenni – polscy żołnierze.

Uroczystości związane z tym dniem odbywają się zawsze pod pomnikiem Orla, postawionego ku upamiętnieniu II Armii Wojska Polskiego, która przy boku Armii Czerwonej wyzwalała te tereny w 1945 r.

Poprzez naszą pracę edukacyjną, prowadzoną tu, w Miejscu Pamięci, na terenie byłego Stalagu VIII A, chcemy przywrócić i zachować pamięć o ludziach, którzy przywiezieni tu z pól bitew przeżywali gorycz porażki, niepewność dalszego losu, cierpieli głód i ciężko pracowali.

Wspominając dziś wszystkie ofiary tej wojny, pamiętajmy szczególnie o pierwszych ofiarach września 1939 roku, kilku tysiącach polskich żołnierzy, jeńców wojennych, przywiezionych w transportach do tego obozu.

Cześć Ich Pamięci!